Trong tiềm thức dân gian, đền Voi Phục là tối linh từ thờ thần Linh Lang. Loại bỏ những yếu tố huyền bí, vị thần được người dân tôn kính thờ phụng trong đền là nhân vật có thật trong lịch sử – người đã giúp Vua Lý Thánh Tông dẹp giặc Tống.
Đền Voi Phục Hà Nội nằm về phía Tây thành Thăng Long cũ, nay thuộc phường Ngọc Khánh (Ba Đình, Hà Nội). Xưa kia, đền Voi Phục thâm u nép dưới những tán cổ thụ quanh năm xanh tốt, cạnh ngôi làng Thủ Lệ thanh bình.
Trong tiềm thức dân gian, đền Voi Phục là tối linh từ thờ thần Linh Lang – vị thần được tin là giúp nhà vua coi sóc sự an bình cho phía Tây Hoàng thành. Loại bỏ những yếu tố huyền bí, vị thần được người dân tôn kính thờ phụng trong đền là nhân vật có thật trong lịch sử – người đã giúp Vua Lý Thánh Tông dẹp giặc Tống. Sau này, khi Công viên Thủ Lệ được xây dựng, đền Voi Phục nằm lọt thỏm giữa công viên, bị hàng quán lấn lướt đến mức ít người nhận ra đây là một trong tứ trấn Thăng Long vang danh thuở nào.
Mới đây, nằm trong chương trình tôn tạo những khu di tích gắn liền với Hoàng thành Thăng Long, đền Voi Phục được UBND thành phố Hà Nội trùng tu trên quy mô lớn. Động thái trên đã góp phần nhắc mọi người nhớ lại một nét văn hóa xưa, đẩy mạnh chương trình du lịch Hà Nội giá rẻ để đưa du khách đến tham quan nơi này.
Đền được tách hẳn khỏi Công viên Thủ Lệ, toạ lạc trên gò Long Thủ giữa một khu đất rộng, dưới xum xuê cành lá, mặt tiền ngoảnh hướng Hoàng thành, trông ra mặt hồ Thủ Lệ mênh mông sóng gợn. Trên những web lữ hành, những bài viết về di tích này thường nhắc đến thông tin hồ nước phía trước đền Voi Phục vốn thông với hệ thống sông – hào – hồ trong và ngoài thành. Thuyền rồng của nhà vua có thể đi từ trong thành mà ngự ra đền là vì thế.
Sau khi được tu bổ, giờ đây, bất cứ ai đi qua phố Kim Mã xuôi hướng Cầu Giấy về phía cuối hồ Thủ Lệ cũng dễ dàng nhận thấy ngay bên tay phải là cổng đền Voi Phục sừng sững, thâm nghiêm.
Thuở ấy, giặc Tống liên kết với quân Chiêm Thành kéo hàng vạn hùng binh bao vây chiếm đánh Đại Việt. Thế giặc khi ấy rất mạnh. Nhà vua bèn xuống chiếu vời nhân tài đánh giặc cứu nước. Khi sứ giả của nhà vua đi ngang qua Thị Trại, hoàng tử Hoằng Chân nhờ sứ giả về tâu với Vua chuẩn bị cho mình một lá cờ hồng, một cây giáo dài, một thớt voi.
Sứ giả vui mừng vội về tâu lại với nhà vua. Nhà vua bèn cấp đủ những thứ hoàng tử Hoằng Chân yêu cầu, ngoài ra còn cấp thêm hơn năm ngàn binh mã.
Nhận được đồ vật vua ban, Hoằng Chân bèn thét lớn: “Ta là thiên tướng”. Con voi nghe tiếng thét bèn phủ phục xuống để hoàng tử ngự lên. Trên lưng voi, hoàng tử Hoằng Chân chỉ đạo hơn năm ngàn binh mã vua ban và 121 nghĩa sĩ của Thị Trại đánh thẳng vào nơi giặc đồn trú.
Gắn liền với sự tích con voi phủ phục khi nghe tiếng thét của hoàng tử, ngôi đền được gọi là đền Voi Phục từ ấy. Ngày nay, ở cổng đền vẫn còn nguyên 2 bức tượng voi phủ phục hai bên, đời đời tưởng nhớ vị anh hùng đánh giặc cứu nước được nhân dân biết ơn phong thánh, thờ phụng muôn đời.
